همراهان گرامی ضامن صنعت؛ بشر به همراه پیشرفت در تمدن و زندگی روزمره خود، این نیاز را هر روز بیش از پیش احساس میکرد که علاوه تمامی امکانات و ابزاری که جهت جابجایی افقی برای خود بوجود آورده بود، نیازمند ابزاری جهت جابجایی خود و وسایل و بارهای خود در راستای افقی است. در تاریخ تصاویری ثبت گردیده است که نشان میدهد روشهایی برای جابجایی عمودی در سالهای بسیار دور ابداع نموده است. در ابتدا این کار را به وسیله اهرمها و حیوانات انجام میداده است.
انسانها از دیرباز از چرخها و قرقرهها استفاده میکردند. این ابزارها شروع ایدههایی است که نهایتا به آسانسور ختم میشود. نزدیکترین شکلی که از آسانسور در آثار گذشتگان دیده میشود، مربوط به یکی از آثار ویتروس، معمار رومی است که طراحی و ساخت آن آسانسور توسط ارشمیدس حدود ۲۰۰ سال پیش از مسیح انجام شده است. در آن اثر یک اتاقک شبیه به کابینهای امروزی دیده میشود که به وسیله طناب با نیروی حیوانات کشیده میشود.
اولین آسانسوری که به عنوان وسیله جابجایی انسان در نظر گرفته میشود، در سال ۱۷۴۵ به دستور لویی شانزدهم ساخته شد، که به آن «صندلی پرواز» میگفتند.
آسانسورها به واسطهی نیاز به جابهجایی مواد خام مثل چوب و زغالسنگ از کوهستان توسعه یافتند و در نتیجه باعث به وجود آمدن آسانسورهای کابلی به شیوه امروزی شدند. این آسانسورها بر اساس ماشین اتوود ساخته شدهاند.
انقلاب صنعتی اروپا و نیاز بیشتر به آسانسورها
در اواسط قرن ۱۹ میلادی آسانسورها با نیروی بخار عمل میکردند و معمولاً در کارخانهها و معادن برای حمل بار از آنها استفاده میشد.
در سال ۱۸۲۳ دو معمار به نامهای «برتون» و «هامر» در لندن جاذبه گردشگری به نام «اتاق صعود» ساختند. این جاذبه آسانسوری در مرکز شهر بود که با نیروی بخار جابهجا میشد و مردم را تا ارتفاع قابلتوجهی از سطح شهر بالا میبرد و به آنها اجازه دیدن منظرهای بینظیر از شهر را میداد. اما آسانسورهای دیگ بخار امنیت نداشتند و احتمال سقوط آسانسور بسیار زیاد بود و به همین خاطر برای جابهجایی افراد استفاده نمیشدند.
تاریخچه آسانسور نشان از پیشرفت دائمی این وسیله دارد: در سال ۱۸۴۶ آسانسورهای هیدرولیکی توسط «سر ویلیام آرمسترانگ» اختراع شد که عمدتاً برای بارگیری محمولهها در اسکله استفاده میشدند، این آسانسورها از قانون پاسکال پیروی می کردند. اما از آسانسورهای هیدرولیکی در ارتفاعهای زیاد نمیتوانستند استفاده کنند و این آسانسورها عملاً برای استفاده در منازل کارایی نداشت.
شروع استفاده عمومی از آسانسورها
یکی از نگرانیهایی که باعث میشد همگی مردم به دنبال استفاده از آسانسور نباشند، نگرانی از سقوط آسانسور بود. در سال ۱۸۵۲ «الیشا اوتیس» آسانسور ایمنی را معرفی کرد که در صورت قطع شدن کابل از سقوط آسانسور جلوگیری میکرد. او در نمایشگاه نیویورک در کاخ کریستال در یک نمایش مرگبار در سال ۱۸۵۴ سیستم ایمنی خود را به نمایش گذاشت. او خودش سوار بر آسانسوری شد که برایش یک سیستم ایمنی اختراع و نصب کرده بود و دستور داد طنابی را که آسانسور با آن بالا و پایین میرفت را ناگهان قطع کنند. آسانسور او با سرعت شروع به سقوط نموده ولی فورا متوقف شد.
اختراع اوتیس باعث ایجاد امنیت در آسانسورهای کابلی شد و این امنیت باعث نصب اولین آسانسور مسافری در تاریخ ۲۳ مارس ۱۸۵۷ در نیویورک شد.
بعدها اولین آسانسور الکتریکی توسط «ورنر فون سیمنز» در سال ۱۸۸۰ در آلمان ساخته شد. آسانسورهای الکتریکی در مقایسه با آسانسورهای که هیدرولیکی و دیگ بخار بسیار سریعتر بودند و همچنین قابلیت جابهجایی بارهای بسیار سنگینتر را نیز داشتند. بدین ترتیب این صنعت به طور مستمر پیشرفت کرده و نهایتا به آسانسورهای امروزی دست پیدا کرده ایم.
ورود آسانسور به ایران
و اما تاریخچه آسانسور در ایران! ورود آسانسور به ایران با سفر ناصرالدین شاه به فرنگ آغاز شد؛ ناصرالدین شاه در سفرنامه خود در توصیف آسانسور مینویسد: «رفتیم به مریضخانه سنت توماس… اسبابی دارند که ناخوش را روی تخت گذاشته از توی اتاق زیر میکشند به مرتبه بالا میبرند. بسیار تماشا داشت که ناخوش حرکت نکند…»
گفته میشود ناصرالدین شاه پس از بازگشت از فرنگ دستور نصب آسانسوری در کاخ گلستان صادر کرد. بعدها آسانسوری در پالایشگاه آبادان در زمان احمدشاه نیز نصب شده است؛ اما امروزه دیگر اثری از این آسانسورها وجود ندارد.
قدمت آسانسور در ایران چقدر است؟
با بررسی تاریخچه آسانسور در دوران مدرن ایران، صنعت آسانسور در کشورمان قدمتی نزدیک به ۸۰ سال دارد. آسانسورهای مدرن محصول ایتالیا از حدود ۵۰ سال پیش وارد ایران شدهاند. رشد صنعت آسانسور ایران به دوران بعد از انقلاب بازمیگردد؛ جایی که آسانسورهای کششی با بهرهگیری از موتور قدرتمند ایتالیایی، کیفیت عملکرد آسانسورهای خانگی و تجاری را افزایش دادند. بیشک بزرگترین موفقیت صنعت آسانسور در ایران، تولید موتور آسانسور باکیفیت داخلی بوده است که جای خالی موتورهای وارداتی را پر کرد.
از سال ۱۳۳۵ به بعد را میتوان دوران رشد صنعت آسانسور در ایران نامید؛ زیرا در این سالها آپارتمانسازی به شیوه امروزی رونق یافته بود.
ابتدا آسانسورها بهطور کامل و بستهبندیشده از خارج از کشور به ایران وارد میشدند. اما بهتدریج شرکتهای ایرانی برای فروش و نصب آسانسور در ایران بهوجود آمدند و در سال ۱۳۴۵ اولین کارگاه تولید درب و کابین آسانسور توسط «اوکسن الکسانی» با کپیبرداری از روی درب و کابینهای شرکتهای آسانسور اروپایی بهوجود آمد.
انرژی آسانسور چیست و به چه چیزی گفته میشود؟
انرژی در آسانسور به دو شکل مصرف میشود؛ مصرف انرژی در حال حرکت اتاقک و مصرف انرژی ایستا؛ مصرف انرژی در حالت ایستا به کنترلر برق، سیگنالهای نمایش، نشانگرها، فن تهویه هوای اتاقک آسانسور و روشنایی داخل آن مربوط میشود. مصرف انرژی در حال حرکت اتاقک و در حالت ایستا به صورت مستقل محاسبه میشود. میزان اندازه گیری مصرف انرژی در حال ایستا بسته به توان مصرفی بر مبنای وات است و میزان اندازهگیری مصرف انرژی در حال حرکت اتاقک به سیکل حرکتی بستگی دارد. سیکل حرکتی به حرکت کل آسانسور به سمت پایین و بالا گفته میشود.
خلاصه وقایع مهم در صنعت آسانسور
- سال ۱۷۴۳ استفاده از آسانسور با عنوان صندلی پرنده در کاخ لوئی پانزدهم
- سال ۱۸۵۰ ساخت اولین آسانسور هیدرولیک با نیروی بخار (برای ساختمان ۴ طبقه)
- سال ۱۸۵۳ ارائه اختراع اوتیس در نمایشگاه پاریس
- سال ۱۸۵۳ ساخت آسانسوری توسط فروست Frost و استروت Strutti که بجای پیچیده شده طناب به دور استوانه از وزنه تعادل استفاده گردید.
- سال ۱۸۵۷ نصب آسانسور در فروشگاه هاووت و شرکا نیویورک (سرعت ۰/۲ متر بر ثانیه)
- سال ۱۸۵۸ رواج استفاده از اختراع اوتیس در آسانسورها
- سال ۱۸۶۱ ثبت اختراع اوتیس
- سال ۱۸۶۷ توسط لئو ادو Leon Edoux آسانسور هیدرولیک با مکانیزم بهبود یافته در نمایشگاه پاریس به نمایش گذاشته شد.
- سال ۱۸۶۷ ابداع اولین آسانسور الکتریکی توسط پسران اوتیس
- سال ۱۸۷۰ گسترش آسانسورهای هیدرولیک در ایالات متحده
- سال ۱۸۷۰ نصب اولین آسانسور اداری در نیویورک (با ۸ توقف)
- سال ۱۸۷۴ اختراع مکانیزم بازشوی ایمن درب آسانسورها توسط Meaker –
- سال ۱۸۷۵ استفاده از سیم بکسل بجای طناب توسط جان روبلینگز
- سال ۱۸۸۰ استفاده موتور الکتریکی توسط زیمنس در صنعت آسانسور
- سال ۱۸۸۷ ساخت نخستین آسانسور الکتریکی امروزی توسط ویلیام باکستر
- سال ۱۸۸۹ بکارگیری تجاری از آسانسور با موتور الکتریکی
- سال ۱۸۹۵ تجربه حرکت کابین بوسیله حرکت فلکه کششی با استفاده از وزنه تعادل
- سال ۱۹۰۰ ساخت اولین آسانسور توریستی که به سانتاژوستا معروف بوده در شهرلیسبون پرتقال توسط رائول مسنیر ده پونسار
- سال ۱۹۰۶ استفاده از اولین موتور گیرلس در آسانسورهای الکتریکی سال ۱۹۱۲ ساخت اولین آسانسور با جعبه دنده توسط کمپانی اوتیس
- سال ۱۹۱۵ امکان توقف کابین و تراز شدن آن با کف طبقه (در تراز کمتر از ۷۰ سانتی متر)
- سال ۱۹۳۰ استفاده از موتورهای بدون گیربکس(گیرلس)
- سال ۱۹۵۰ استفاده از سیستم کنترل گروهی آسانسور (دوبلکس، تریپلکس و …)